Χώρα προορισμού για «ειδικό σωφρονισμό» ανήλικων Γερμανών παραβατών αποτελεί εδώ και είκοσι χρόνια η Ελλάδα! Κυριολεκτικά «κάτω από τη μύτη» του ελληνικού κράτους, ιδιωτικές γερμανικές εταιρείες «εισάγουν» στη χώρα μας παιδιά 13 έως 18 ετών, και τα τοποθετούν σε ειδικά «κλειστά κέντρα αναμόρφωσης»,σε απομονωμένες τοποθεσίες. Εκεί τα παιδιά ακολουθούν πρόγραμμα «εντατικής βοήθειας», όπως το αποκαλούν, με σκοπό να επανενταχθούν στην κοινωνία. Τα προγράμματα αυτά θεωρούνται «τελευταία ελπίδα» για εφήβους που στη χώρα τους χαρακτηρίζονται ιδιαιτέρως δύσκολες περιπτώσεις. **Τέτοια «κέντρα» λειτουργούν σήμερα στα χωριά Κοίλα και Ιτέα του Έβρου, στη Χαλκιδική και σε δύο χωριά της Θάσου. Τον τελευταίο χρόνο, μάλιστα, σε ένα από τα προγράμματα, έχουν ενταχθεί και δύο Έλληνες, ηλικίας 16 χρόνων, που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με ναρκωτικά! Το περίεργο είναι ότι δεν υπάρχει διακρατική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για τη διεξαγωγή των προγραμμάτων, ενώ και τα ελληνικά υπουργεία Υγείας – Πρόνοιας, Εξωτερικών και Δικαιοσύνης δηλώνουν πλήρη άγνοια. Πάντως, η γερμανική πρεσβεία στην Αθήνα, αλλά και το προξενείο στη Θεσσαλονίκη γνωρίζουν για την εφαρμογή τους. Το ομοσπονδιακό υπουργείο Οικογένειας στη Γερμανία τα αποκαλεί «έντονα παιδαγωγικά μέτρα». Από το 2005, μάλιστα, τα κριτήρια ένταξης σε προγράμματα εξωτερικού έγιναν πιο αυστηρά. «Υπήρξε έντονη κριτική μέσω του τύπου, γιατί κάποιοι γερμανοί νέοι, που συμμετείχαν στα προγράμματα, έκαναν αξιόποινες πράξεις στη χώρα φιλοξενίας, κάτι που είχε αρνητικό αντίκτυπο στη διεθνή εικόνα της Γερμανίας», αναφέρει ο Χάνο Σάφερ, υπεύθυνος τύπου. «Έκτοτε, η βοήθεια προτιμάται να δίνεται, εντός του γερμανικού κράτους. Σήμερα, πρέπει να είναι ιδιαίτερα εξαιρετική περίπτωση για να σταλεί στο εξωτερικό», τονίζει με έμφαση ο Χ. Σάφερ. Μια από τις αφορμές που ξεσήκωσαν σάλο, στάθηκε η περίπτωση ενός 16χρονου Γερμανού που – όπως έγραψαν, τον περασμένο Ιανουάριο, η αγγλική «Guardian» και η ιταλική «La Stampa» – στάλθηκε στο χωριό Σεντελνίκοβο της Σιβηρίας. Δημοσιεύματα του ευρωπαϊκού τύπου έκαναν λόγο και για έναν 14χρονο που «τοποθετήθηκε» στην Ελλάδα και το 2004 σκότωσε τον επόπτη του. Πηγές, που θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, ανέφεραν ότι το γεγονός συνέβη στην Πελοπόννησο, κοντά στην αρχαία Ολυμπία και η «μονάδα» αυτή έπαψε να λειτουργεί αμέσως μετά το συμβάν. Στα σπίτια των «κέντρων» διαμένουν από 3 έως 15 ανήλικοι υπό την εποπτεία γερμανών και ελλήνων επιμελητών, που δουλεύουν για τις ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες εμφανίζονται ως μη κερδοσκοπικές. Σε άλλες περιπτώσεις, οικογένειες Γερμανών, που ζουν στη χώρα μας, αναλαμβάνουν να «φιλοξενήσουν» παιδιά με προβληματική συμπεριφορά. Οι ανήλικοι διδάσκονται τα μαθήματα της τάξης που θα παρακολουθούσαν στην πατρίδα τους, ενώ παράλληλα κάνουν αγροτικές εργασίες και ζουν στη φύση. Οι υπηρεσίες ανηλίκων της Γερμανίας (Γιούγκεναμτ), και οι εταιρείες, ξεκαθαρίζουν ότι δεν πρόκειται για τιμωρία: «Στόχος είναι να διδαχθούν μια καθημερινότητα τελείως διαφορετική απ’ αυτή που βίωναν μέχρι σήμερα, να επικεντρωθούν σε ουσιαστικές αξίες και να ξεκινήσουν μια καινούρια ζωή». Τα παιδιά φτάνουν στην Ελλάδα με δυο τρόπους. Οπως μας δηλώνει ο Στέφαν Μπέκερ, επικεφαλής της Γιούγκεναμτ στην πόλη Γκίσεν. «Αν ο ανήλικος έχει αντικοινωνική συμπεριφορά μια ομάδα ειδικών, που γνωρίζουν το παιδί – γιατροί, ψυχολόγοι, δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί σύμβουλοι κ.λπ.- προτείνει ποιες εναλλακτικές λύσεις θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν. Οι γονείς έχουν τον τελευταίο λόγο. Αν κάποιος υποπέσει σε παράβαση ο δικαστής αποφασίζει και ο τότε κατάδικος δεν έχει επιλογή». Η εταιρεία Κότσιους φέρεται ως η πιο δραστήρια και οργανωμένη στην Ελλάδα. Μπαίνοντας στη σχετική ιστοσελίδα διαβάσαμε ότι στις υπηρεσίες της συγκαταλέγεται η βοήθεια «κλειστού περιβάλλοντος» στο εξωτερικό. Οπως αναφέρουν, αυτά τα μέτρα βοήθειας ιδιαίτερα σε νέους που αρνούνται να πάνε σχολείο, που έχουν τάση για ναρκωτικά, δύσκολη οικογενειακή κατάσταση, ψυχολογικά προβλήματα, τάσεις αυτοκαταστροφής και «εγκληματικό παρελθόν, εναλλακτικά με έκτιση ποινής». Τα παιδιά δεν “εκτίουν” κάποιο είδος ποινής. Εμφανίζουν παραβατικότητα στη συμπεριφορά τους, έχουν εγκαταλειφθεί από τους γονείς τους ή οι γονείς τους αδιαφορούν, οπότε με τη διαμεσολάβηση των αρχών αποφασίζεται η ένταξή τους σε τέτοιο πρόγραμμα. Το είδος αυτό εναλλακτικής βοήθειας αποφασίζει η υπηρεσία ανηλίκων, και όχι το δικαστήριο, ύστερα από συναίνεση του νέου και των κηδεμόνων του», τονίζει η δικηγόρος της εταιρείας Ζωή Σιδηροπούλου. **Στην Ελλάδα, η εταιρεία πρωτοεμφανίζεται το 1988. Σήμερα «τρέχει» δύο προγράμματα. Το ένα με την επωνυμία «Κοίλα» στο ομώνυμο χωριό του δήμου Φερών (βλ. πάνω), και το άλλο στη Χαλκιδική, όπου οι έφηβοι είναι τοποθετημένοι σε οικογένειες Γερμανών, κοντά στη θάλασσα, σε μια αγροτική και τουριστική περιοχή. Χωρίς άδεια λειτουργίας Οι τοπικές αρχές στον Εβρο γνωρίζουν για το πρόγραμμα. Ο δήμαρχος Φερών Γ. Ούστογλου, διευκρίνισε ότι «ποτέ δεν δημιούργησαν πρόβλημα μέχρι τώρα». Εκείνο που θυμάται είναι ότι «μια φορά είχαν στείλει ένα παιδί στο δήμο για πρακτική άσκηση. Απασχολήθηκε στα σκουπίδια και του δώσαμε μια βεβαίωση. Αλλη επαφή δεν είχα με αυτούς». **Η διεύθυνση Πρόνοιας της νομαρχίας στον Εβρο έμαθε για το «κέντρο» το 1991. «Εκτοτε άρχισε μια αλληλογραφία μεταξύ της υπηρεσίας μας και της διεύθυνσης Προστασίας Οικογένειας του υπουργείου Υγείας με αντικείμενο τη χορήγηση άδειας λειτουργίας στο κοινωνικοπαιδαγωγικό ίδρυμα Κοίλων Εβρου, όπως το ονόμαζαν. Η έδρα της εταιρείας ήταν στη Γερμανία. Αδεια δεν χορηγήθηκε, και το ’99 η υπόθεση για εμάς έκλεισε», τονίζει η διευθύντρια Πρόνοιας Σωτηρία Δαγκάκη. **Τελικά, το «κέντρο» στα Κοίλα πήρε άδεια εγκατάστασης το 2004, ως υποκατάστημα κυπριακής… εταιρείας (!) με προβλεπόμενες δραστηριότητες και σκοπό την «παροχή υπηρεσιών επιστημονικής και ψυχοσωματικής στήριξης σε παιδιά με ειδικές ανάγκες σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους»… «Θα αποδοθούν ευθύνες» Το υποκατάστημα φέρει την επωνυμία «Κ.Κ.ΝΤ. (Κότσιους Κλάους-Ντίτερ) Κοινωνία Ειδικά για Παιδιά», και η άδεια δημοσιεύεται σε ΦΕΚ και υπογράφεται από το νομάρχη Ν. Ζαμπουνίδη. Ηρθαν στη διεύθυνση Εμπορίου της νομαρχίας, κατέθεσαν τα νόμιμα δικαιολογητικά, και δώσαμε άδεια εγκατάστασης, και όχι λειτουργίας, σε μη κερδοσκοπική εταιρεία όπως παρουσιάζονται», τονίζει ο διευθυντής της Γ. Πετρίδης. «Δεν έχουμε, όμως, δικαιοδοσία να ελέγξουμε τους σκοπούς». Πηγές του υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, που ενημερώθηκαν από την «Κ.Ε.» για το θέμα, δηλώνουν ότι «οι υπηρεσίες που προσφέρονται άπτονται ευαίσθητων κοινωνικών θεμάτων, που συνδέονται με την ανάπτυξη παιδιών και εφήβων, και γι’ αυτό δεν μπορούν να παρέχονται χωρίς την επιστημονική εποπτεία του υπουργείου. Όλα τα στοιχεία θα εξεταστούν εξονυχιστικά, τόσο από νομικής όσο και από επιστημονικής άποψης, και θα αποδοθούν ευθύνες». Ως παλαιότερο κλειστό πρόγραμμα εντός της ελληνικής επικράτειας εμφανίζεται αυτό στο χωριό Καζαβίτης Θάσου. Δημιουργήθηκε το 1986 από τη γερμανική KJHV (Kinder und Jugendhilfe Verbund eV) και η ελληνική ονομασία είναι «Πρόγραμμα εφήβων Θάσου». «Στόχος μας είναι να λειτουργήσουμε σε σύμπνοια με τις αρχές. Πιστεύουμε πολύ στις μεθόδους μας γιατί έχουμε δει να συμβαίνουν θαύματα», τονίζει η Νίτσα Κωνσταντινίδη, επικεφαλής του «κέντρου». Στο πλαίσιο προγράμματος της ίδιας εταιρείας, δύο ακόμη 13χρονα παιδιά «φιλοξενούνται» από ανάδοχη οικογένεια στα Λιμενάρια Θάσου. Αντίστοιχο πρόγραμμα υπήρχε μέχρι πρόσφατα και στη Σκάλα Πρίνου, παραμένει όμως άγνωστο αν σήμερα λειτουργεί.
